Kijk elkaar niet lang in de ogen
Als kind hebt u waarschijnlijk geleerd dat het beleefd is om de ander recht in de ogen te kijken. Of anders wel dat je pas eerlijk wordt gevonden wanneer je de ander recht in de ogen kijkt. Wie herkent het niet om ooit wat uitgevreten te hebben en dat een van de ouders of leerkrachten zegt: “Kijk me aan, want ik zie aan je ogen of je liegt”.
Het gevolg is dat de meeste mensen in een eerste kennismaking de ander recht in de ogen blijven kijken. Helaas geeft dit meestal een gevoel van spanning. Gevolg: het ontstaan van klachten als: blozen, overmatig zweten, spreekblokkades, hartkloppingen, presentatieangst, een haperende stem en trilangst.
Zo gaat dat met dieren
Wanneer twee dieren elkaar recht in de ogen kijken dan gaan ze vechten. Kijken twee mannen in de kroeg elkaar tien seconden recht in de ogen omdat ze zich aan elkaar ergeren? Ook dan wordt het “matten”. Gebeurt dit tijdens een beleefdheidsgesprek, dan ontstaat er spanning.
Je mind blokkeert
De meeste mensen blijven mij tijdens een eerste kennismaking recht in de ogen kijken wanneer ik wat vertel. Ik weet dat de ander dan nauwelijks opneemt wat ik zeg. Grote lijnen blijven wel hangen maar de details worden vergeten. Iemand die tijdens het vertellen of luisteren constant de ander in de ogen kijkt slaat informatie op in het verstand.
Ons verstand is ongeschikt om veel informatie in op te slaan en is meer bedoeld om mee te rekenen.
Tijdens een gesprek met vrienden zullen de meesten tijdens het luisteren regelmatig even de ogen iets wegdraaien naar links of rechts boven om zich een beeld te vormen van wat de ander beschrijft. Tijdens het vertellen gebeurt dan hetzelfde. Ogen draaien even weg om iets voor zich te zien dat vervolgens naar de luisteraar wordt beschreven. Zo hoort het ook. Met elkaar communiceren is een visueel proces. De zender kijkt naar een innerlijke film en beschrijft die en de ontvanger kijkt naar de film die de zender beschrijft.
Oplichters kijken je recht in de ogen
Het recht in de ogen kijken heeft niets met eerlijkheid te maken. Immers, iedere oplichter weet dat wij het label van eerlijkheid hangen aan de ander recht in de ogen kijken. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat wie je recht in de ogen kijkt oneerlijk is. In de ogen kijken is gewoon aangeleerd gedrag dat met de beste bedoelingen beoefend wordt. Niemand kan aan ogen zien of je liegt. NLP masters zullen zeggen dat ze uit oogbewegingen informatie kunnen halen. Doe echter nooit pogingen om iemands oogbewegingen te volgen om daar wat van te kunnen afleiden. Dat is de beste manier om niets meer van mensen te begrijpen. Het lichaam spreekt een taal, de stem zegt oneindig veel meer en de gezichtspieren doen de rest.
Ogen spreken geen taal
Weerspiegelen ogen de ziel van de mens? Vreemd genoeg zijn het de gezichtspieren die uitdrukking geven aan de ogen. Het zijn niet de ogen zelf. Aangezien we tachtig gezichtspieren hebben kunnen we in theorie meer dan een half miljoen uitdrukkingen aan de ogen geven. Onder een vergrootglas is er wellicht meer te zien maar zo kijken we niet naar mensen. Ogen spreken geen taal, aan ogen kunt u niet zien of iemand eerlijk is, gelukkig, depressief of boos is.
Ontdekking
Ongeveer zestien jaar geleden kwam een vrouw in mijn praktijk die last had van sociale blokkades. Zodra ze de aandacht van mensen kreeg en wat wilde zeggen ging ze zweten. Het was bij haar 10 jaar eerder begonnen met een licht trillen in haar gezicht. Waarschijnlijk zou niemand dat zien maar voor haar was het iets vreselijks. Was ze toen met dat probleem bij mij gekomen dan zou ik haar daar beslist in een sessie vanaf hebben geholpen.
Helaas ging ze naar een neurologisch specialist die bereid was om enkele zenuwen te blokkeren waardoor het trillen verholpen zou zijn. De betreffende specialist had zijn werk te goed gedaan: één kant van haar gezicht was vrijwel helemaal verlamd. Juist die kant was tijdens ons gesprek het meest naar mij gekeerd. Het viel op dat ik op geen enkele wijze kon zien hoe ze zich voelde. Haar ogen spraken geen taal omdat haar gezicht aan die kant was verlamd.
Later deed ik de proef op de som en gaf mensen een masker en liet uitsluitend de ogen vrij. Met geen mogelijkheid was ik in staat om zonder gezichtsuitdrukking iets af te leiden uit ogen. Behalve tranen of staren is er niets af te leiden van ogen. Neemt u eens de proef op de som.
Destructief aangeleerd gedrag
Op school, tijdens onze opvoeding en in talloze trainingen wordt geleerd om de ander recht in de ogen te blijven kijken. Het wordt nog erger wanneer wordt geleerd om eerst een zin te bedenken en te overdenken alvorens die zin uit te spreken. Het gevolg is zoveel spanning tijdens gesprekken en presentaties, dan sociale blokkades, burn-out en depressies niet kunnen uitblijven. Beter voorkomen dan genezen.
Presentatiepitch
Tijdens incompany trainingen “presenteren”, wil ik cursisten nog wel eens een leren pitchen. Voor de groep binnen een tot anderhalve minuut het bedrijf of product goed op de kaart zetten. De juiste manier van kijken blijkt het moeilijkst te zijn. Veel cursisten kijken eerst naar beneden (verstand gaat zich afvragen wat ga ik hier nou van maken?) en vervolgens wordt het publiek nauwelijks aangekeken. Het kijken gaat te vluchtig vanwege de ogen van de ander die dan op ze gericht zijn. De luisteraar bepaalt in dit voorbeeld het kijkgedrag en niet de pitcher. Het hoort andersom te zijn.
Zo nu en dan ga ik naar een netwerkbijeenkomst waar een aantal deelnemers een presentatiepitch van een minuut of iets langer geven. De boodschap van diegene die het meeste lef heeft om op een natuurlijke manier visueel contact te maken, blijft het langst hangen.
Oplossing
Vraag u eens af hoe u naar kleuters kijkt, naar dieren of naar een portret. U laat zonder nadenken uw ogen wat dwalen over bijvoorbeeld het portret. Er is niemand die de kleuter, dier of portret recht in de ogen blijft kijken.
Wanneer u zeker weet dat iemand niet naar u kijkt dan zullen uw ogen waarschijnlijk hetzelfde doen. Geïnteresseerd uw ogen laten dwalen over die ander zonder daar verder bij na te denken. Kijkt die ander plotsklaps ook naar u dan zal waarschijnlijk uw ooggedrag meteen veranderen. Maar waarom zou u? U keek op een volkomen natuurlijke manier naar die ander en dat voelde prettig. Zolang uw ooggedrag verandert wanneer de ander ook naar u kijkt, heeft de ander nog teveel macht over u. Belangrijk om hier aan te werken.
U mag gerust even NAAR de ogen kijken, maar liever niet IN de ogen. Het is een slechts een subtiel verschil dat alle partijen een veel prettiger gevoel oplevert. Doe ook geen pogingen om ogen te vermijden want ook al kijkt u naar iemands kin, de ogen ziet u toch wel.
Zwarte piet
Wanneer u als zwarte piet verkleed bent en een zonnebril op hebt met spiegelglas. Dan is het vrijwel zeker dat u volkomen natuurlijk naar mensen kijkt. Uw ogen nemen dan ruimte in en het gevolg is dat u zich op uw gemak voelt. Het is niet uw vermomming die dat bewerkstelligt maar het gedrag van uw ogen.
Het gevolg van deze natuurlijke manier van kijken is dat veel minder gezichtsspieren zich gaan aanspannen, dat uw visuele ruimte voor meer waarneming zorgt, uw uitdrukking vriendelijker (menselijker) wordt, u zich meer op uw gemak gaat voelen en dat uw gesprek soepeler verloopt.
U kunt veel beter putten uit de informatie die in uw hoofd is opgeslagen en uw gesprek wordt levendiger. Na enige oefening gaan ook de handen vanzelf meedoen en gaat u vanzelf expressie (dus ook meer emotie) tonen. Uw woorden komen vanzelf op en met uw expressie (dus wat licht bewegen van de handen) toont u dat u het meent. Wanneer u eerlijk bent dan mag u expressie tonen, bent u oneerlijk dan kunt u dit beter laten want uw lichaamstaal gaat zich verraden.
Laatste tip
Op korte afstand van minder dan een meter van elkaar helpt het om onder de ooggrens naar het gezicht te kijken van de ander. De ogen zie je dan toch wel maar zijn minder aanwezig. Het ziet er voor de ander volkomen natuurlijk uit. Neem de proef maar eens op de som.
De manager van deze tijd
De ideale manager heeft een vriendelijke open uitdrukking en tijdens het spontane spreken zal hij regelmatig even de ogen afwenden om opgeslagen informatie op te halen om u vervolgens weer open aan te kijken en hij zal zijn eerlijkheid met kleine synchrone bewegingen van de handen bevestigen. De ‘mensen-mens-manager’ oogt daardoor energiek, eerlijk, vriendelijk, geïnteresseerd en spontaan. Hij is het ook!